فیلم یک تصادف ساده تازه‌ترین ساخته‌ی جعفر پناهی است که بدون مجوز و در شرایطی زیرزمینی در ایران ساخته شده و در جشنواره کن به نمایش درآمده است. اثری که نه تنها بازتابی از خشونت و سرکوب در ایران است، بلکه به‌صراحت به مسأله بازجویی و شکنجه می‌پردازد و فیلم‌ساز از بیان هیچ حقیقتی ابایی ندارد.
فیلم یک تصادف ساده؛ از جرقه‌ای در جاده تا رویارویی با گذشته
فیلم یک تصادف ساده در ظاهر با یک واقعه روزمره آغاز می‌شود: یک خانواده معمولی در حال عبور از جاده، به‌طور تصادفی سگی را زیر می‌گیرند. این حادثه که با جمله‌ای خونسردانه از زبان زن همراه است، به‌سرعت رنگ و بوی تمثیلی می‌گیرد. خودروی آن‌ها خراب می‌شود و در همین حین مردی با پای مصنوعی وارد ماجرا می‌شود.
او به تدریج چهره‌ای آشنا و ترسناک برای یکی از سرنشینان می‌شود؛ بازجوی سابقی که زندگی‌اش را ویران کرده است. فیلم یک تصادف ساده از همین نقطه، وارد فضایی روان‌شناختی و تلخ می‌شود؛ رویارویی‌ای میان قربانی و شکنجه‌گر، در بستری که مرز میان عدالت و انتقام در آن گم می‌شود.
گفت‌وگوی خشونت و بخشش در دل بیابان
در ادامه داستان، شخصیت‌های مختلفی با دیدگاه‌های گوناگون وارد صحنه می‌شوند. همه آن‌ها به‌نوعی قربانی همان بازجو بوده‌اند. محل رویارویی آن‌ها با این فرد، بیابانی دورافتاده است؛ کنار یک ون متوقف، جایی که تبدیل به صحنه محاکمه‌ای غیررسمی می‌شود. هر یک از شخصیت‌ها دیالوگ‌هایی دارند که ریشه در رنجی عمیق دارد، اما برخی نیز خواهان پایان چرخه خشونت‌اند.
فیلم یک تصادف ساده در این بخش، به‌خوبی توانسته تضاد اخلاقی و درونی آدم‌ها را در برابر خشونت بازتولیدشده، نمایش دهد. در حالی‌که برخی به دنبال زنده به گور کردن مرد هستند، برخی دیگر سعی دارند به ارزش‌های انسانی پایبند بمانند. این جدال بین انتقام و بخشش، مرکز ثقل روایت را شکل می‌دهد.
زنان در قلب انتقام؛ بازتابی از رنج بی‌پایان
یکی از نقاط قوت فیلم یک تصادف ساده، پرداختن به نقش زنان قربانی در روند داستان است. دو زن، که هر یک روایتی متفاوت از تجربه‌های تلخ زندان و بازجویی دارند، وارد جریان انتقام‌گیری می‌شوند. آن‌ها نه تنها بُعد عاطفی و انسانی فیلم را تقویت می‌کنند، بلکه با حضورشان به ما یادآوری می‌کنند که اثرات شکنجه تنها جسمی نیست، بلکه روانی و بلندمدت است.
در پایان فیلم، یکی از این زنان است که مسئولیت تصمیم‌گیری را بر عهده می‌گیرد؛ لحظه‌ای نمادین که در آن، بار قضاوت از دوش مردان برداشته می‌شود و به زنانی سپرده می‌شود که نه فقط قربانی‌اند، بلکه توان ایستادن در برابر گذشته را هم دارند.
فیلم یک تصادف ساده؛ سینما علیه فراموشی
جعفر پناهی با فیلم یک تصادف ساده، مرزهای سینمای زیرزمینی را جابه‌جا کرده است. او نه تنها در ساخت این فیلم جسارت به خرج داده، بلکه در روایت نیز بی‌پرده و صریح عمل کرده است. شخصیت اصلی فیلم در صحنه‌ای تأثیرگذار به دفاع از رژیم و آقا می‌پردازد، گویی همچنان در نقش بازجو باقی مانده است.
اما فیلم، این صدا را تنها نمی‌گذارد؛ با پایانی تأمل‌برانگیز و سکوتی عمیق، فیلم یک تصادف ساده موفق می‌شود تماشاگر را در برابر انتخابی انسانی و فلسفی قرار دهد. پایان باز فیلم، نه تنها برای مخاطب ایرانی که برای هر انسان دغدغه‌مندی، تلنگری است به حافظه‌ی جمعی ما. این فیلم، سینما را به ابزاری علیه فراموشی بدل می‌کند.
در چنین وضعیتی که بسیاری از هنرمندان یا در تبعیدند یا در سکوت، فیلم یک تصادف ساده به‌مثابه سندی سینمایی از حقیقتی پنهان، به ما یادآور می‌شود که هنر هنوز می‌تواند زبان عدالت و دادخواهی باشد، حتی در تاریک‌ترین موقعیت‌ها.
نتیجه‌گیری
فیلم یک تصادف ساده تنها یک اثر هنری نیست؛ روایتی است از زخم‌های کهنه و پرسش‌هایی که بی‌پاسخ مانده‌اند. جعفر پناهی بار دیگر ثابت کرده است که می‌توان در دل محدودیت‌ها، صدایی برای بی‌صدایان شد. اگرچه فیلم از نظر فنی شاید بی‌نقص نباشد، اما جسارت آن در پرداخت به موضوعاتی ممنوعه، ارزش آن را دوچندان می‌کند. فیلم یک تصادف ساده، به‌ویژه برای مخاطب ایرانی، بیش از آن‌که یک روایت سینمایی باشد، آیینه‌ای‌ست از تجربه‌های مشترک، سکوت‌های تحمیلی و خشم‌های فروخورده.
