در تازه‌ترین گزارش محرمانه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، ایران به انجام فعالیت‌های هسته‌ای پنهان با مواد اعلام‌نشده در چند سایت مورد بررسی، متهم شده است؛ موضوعی که می‌تواند تنش‌ها پیرامون برنامه هسته‌ای ایران را وارد مرحله‌ای تازه کند.
فعالیت‌های محرمانه در سایت‌های قدیمی
بر پایه گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، ایران در سه سایت لویزان-شیان، ورامین و مریوان، اقدام به انجام فعالیت‌های ساختاریافته هسته‌ای کرده که در آن‌ها از مواد هسته‌ای اعلام‌نشده استفاده شده است. این مکان‌ها که از سال‌ها پیش تحت تحقیق بوده‌اند، بخشی از برنامه‌ای بوده‌اند که ایران آن را تا اوایل دهه ۱۳۸۰ خورشیدی پیگیری می‌کرد.
بر اساس ارزیابی‌های فنی آژانس، این اقدامات نشان‌دهنده یک تلاش هدفمند برای توسعه ظرفیت‌های هسته‌ای خارج از چارچوب اعلام‌شده بوده است. اهمیت این مسئله در آن است که استفاده از مواد هسته‌ای اعلام‌نشده بدون نظارت بین‌المللی، تخلف از تعهدات پادمانی ایران محسوب می‌شود و بر ابهامات پیرامون اهداف صلح‌آمیز برنامه هسته‌ای آن می‌افزاید.
واکنش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و هشدار گروسی
رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، در واکنش به یافته‌های جدید بار دیگر از تهران خواست تا همکاری کامل، مؤثر و فوری با بازرسان این نهاد را آغاز کند. گروسی تصریح کرده که ایران تاکنون پاسخ‌های فنی معتبر به سوالات آژانس ارائه نکرده و این عدم شفافیت، روند راستی‌آزمایی را به شدت مختل کرده است.
او همچنین هشدار داده است که ایران به نقطه عبور از آستانه هسته‌ای بسیار نزدیک شده و در صورت تداوم این مسیر، ممکن است تبعات سیاسی و امنیتی گسترده‌ای در سطح بین‌المللی به دنبال داشته باشد. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تأکید کرده که برای رفع ابهامات و بازسازی اعتماد، دسترسی بدون مانع به همه سایت‌ها و اسناد مرتبط ضروری است.
افزایش هشدارهای اسرائیل؛ تأکید بر اقدام جامعه جهانی
هم‌زمان با انتشار گزارش محرمانه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، دفتر نخست‌وزیری اسرائیل بیانیه‌ای شدیداللحن منتشر کرد. در این بیانیه، اسرائیل گزارش آژانس را سندی صریح از فعالیت‌های مشکوک ایران دانسته و ادعا کرده که ایران مصمم به دستیابی به سلاح هسته‌ای است.
به گفته مقامات اسرائیلی، سطح بالای غنی‌سازی اورانیوم در ایران و عدم همکاری شفاف با آژانس، به روشنی گویای نیت نظامی این برنامه است. دولت اسرائیل تأکید کرد که چنین سطحی از غنی‌سازی تنها در کشورهایی دیده می‌شود که به دنبال تسلیحات هسته‌ای هستند و هیچ کاربرد غیرنظامی برای آن قابل تصور نیست. از این‌رو، تل‌آویو از کشورهای عضو شورای حکام خواسته تا برای مهار برنامه هسته‌ای ایران، اقداماتی فوری و الزام‌آور در پیش گیرند.
ذخایر اورانیوم، تجهیزات آلوده و چالش‌های نظارتی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی
در بخشی دیگر از گزارش جامع آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، به موضوع نگهداری مواد هسته‌ای ناشناخته و تجهیزات آلوده در سایت تورقوزآباد اشاره شده است. طبق یافته‌های آژانس، ایران در فاصله سال‌های ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۸، حجم قابل توجهی از مواد و تجهیزات مرتبط با فعالیت‌های اعلام‌نشده هسته‌ای را در این مکان ذخیره کرده و پس از مدتی آن‌ها را منتقل کرده است. این موضوع باعث نگرانی جدی بازرسان شده، چراکه انتقال چنین موادی بدون اطلاع‌رسانی و نظارت، نقض جدی تعهدات پادمانی محسوب می‌شود.
آژانس همچنین اعلام کرده که ذخایر اورانیوم غنی‌شده ایران طی ماه‌های اخیر با افزایش چشمگیر روبه‌رو بوده و از مرز ۹۲۰۰ کیلوگرم گذشته است. از جمله، اورانیوم غنی‌شده تا سطح ۶۰ درصد به ۴۰۸ کیلوگرم رسیده است که برای تولید سلاح هسته‌ای قابل استفاده تلقی می‌شود. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هشدار داده که ایران همچنان از ارائه پاسخ‌های شفاف درباره منابع این مواد و محل فعلی آن‌ها خودداری می‌کند و این امر بر نگرانی‌ها درباره امکان وجود سایت‌های اعلام‌نشده دیگر می‌افزاید.
نتيجه‌گیری
در مجموع، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اکنون بار دیگر در مرکز مناقشه‌ای هسته‌ای با ایران قرار گرفته است. تکرار نام این نهاد در گزارش‌ها، هشدارها و واکنش‌ها، نشان از جایگاه حیاتی آن در نظارت بر تحولات هسته‌ای ایران دارد؛ نهادی که به‌رغم فشارهای سیاسی، تلاش دارد با تکیه بر ارزیابی‌های فنی و بی‌طرفانه، تصویر روشنی از واقعیت‌های موجود ارائه دهد.
