در سال‌های اخیر، روابط میان ایالات متحده و ایران تغییرات قابل توجهی را تجربه کرده است که منجر به تشدید تنش‌ها بین دو کشور شده است. در این میان، تلاش‌های مداومی برای بازگرداندن دیپلماسی به صحنه روابط دو طرف صورت گرفته است. این گزارش به بررسی مهم‌ترین تحولات و رویدادهایی که این روابط متشنج در سال‌های اخیر از سر گذرانده است، می‌پردازد.
خروج ایالات متحده از توافق هسته‌ای (۲۰۱۸)
در مه ۲۰۱۸، رئیس‌جمهور ایالات متحده، دونالد ترامپ، تصمیم به خروج از توافق هسته‌ای ایران گرفت که در سال ۲۰۱۵ میان ایران و قدرت‌های بزرگ به امضا رسیده بود. هدف اصلی این توافق محدود کردن فعالیت‌های هسته‌ای ایران در ازای کاهش برخی تحریم‌ها بود. اما دولت ترامپ معتقد بود که این توافق کافی نیست و نمی‌تواند به درستی برنامه‌های هسته‌ای و موشکی ایران و همچنین دخالت‌های ایران در امور منطقه‌ای را محدود کند.
پس از خروج ایالات متحده از توافق، واشنگتن دوباره تحریم‌های اقتصادی شدیدی را علیه ایران وضع کرد که تأثیرات زیادی بر اقتصاد این کشور داشت. این تحریم‌ها به ویژه بخش نفت ایران را هدف قرار داد و ایران را با مشکلات زیادی در صادرات نفت روبه‌رو کرد، به طوری که درآمدهای نفتی آن به میزان زیادی کاهش یافت. با وجود این فشارها، ایران همچنان به افزایش غنی‌سازی اورانیوم و توسعه برنامه هسته‌ای خود ادامه داد که موجب نگرانی‌های جدی در سطح جهانی شد.
ترور قاسم سلیمانی (۲۰۲۰)
در ژانویه ۲۰۲۰، ایالات متحده حمله‌ای هوایی در عراق انجام داد که منجر به ترور سردار قاسم سلیمانی، فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران شد. سلیمانی یکی از شخصیت‌های کلیدی در سیاست نظامی ایران بود و نقش زیادی در حمایت از گروه‌های شبه‌نظامی در عراق، سوریه و یمن داشت.
این حمله در زمانی حساس انجام شد که تنش‌ها میان ایران و ایالات متحده افزایش یافته بود، به ویژه پس از حمله به سفارت آمریکا در بغداد. ترور سلیمانی تنها یک حمله نظامی نبود، بلکه تأثیرات سیاسی بزرگی نیز داشت. ایران در پاسخ به این اقدام، حملات موشکی به پایگاه‌های آمریکایی در عراق انجام داد که این مسئله تنش‌ها را بیشتر کرد و بر دینامیک‌های منطقه‌ای تأثیر گذاشت.
بازگشت به مذاکرات تحت مدیریت بایدن (۲۰۲۱)
با روی کار آمدن جو بایدن به عنوان رئیس‌جمهور ایالات متحده در ژانویه ۲۰۲۱، دولت بایدن تمایل خود را برای بازگشت به توافق هسته‌ای ایران اعلام کرد. برخلاف سیاست‌های ترامپ، بایدن در تلاش بود تا توافقی که ایالات متحده در سال ۲۰۱۸ از آن خارج شد، دوباره احیا کند. اما مذاکراتی که در آوریل ۲۰۲۱ در وین میان ایران و قدرت‌های جهانی آغاز شد، با چالش‌های زیادی مواجه شد.
ایران خواستار لغو تمامی تحریم‌ها پیش از بازگشت به تعهدات خود بود، در حالی که ایالات متحده بر لزوم تعهدات بیشتر ایران در زمینه برنامه هسته‌ای و فعالیت‌های منطقه‌ای تأکید داشت. باوجود تلاش برای رسیدن به توافق، مذاکرات به دلیل اختلافات شدید در جزئیات توافق به نتیجه‌ای ملموس نرسید.
تشدید تنش‌های نظامی در خلیج فارس (۲۰۱۹-۲۰۲۱)
از سال ۲۰۱۹، منطقه خلیج فارس شاهد تشدید تنش‌های نظامی میان ایالات متحده و ایران بود. این تنش‌ها در قالب حملات متعددی به کشتی‌های تجاری در تنگه هرمز، که یکی از راه‌های حیاتی حمل و نقل نفت جهانی است، ظاهر شد. همچنین در سال ۲۰۱۹، تأسیسات نفتی عربستان سعودی هدف حملات قرار گرفت که ایالات متحده ایران را متهم به دخالت در این حملات کرد.
در این دوره، ایالات متحده حضور نظامی خود در منطقه را تقویت کرد و ناوگان‌های هواپیمابر و بمب‌افکن‌های استراتژیک را به خلیج فارس اعزام کرد تا آمادگی دفاعی خود را نشان دهد. این تنش‌ها به جنگ مستقیم نرسید، اما تهدیدات متقابل میان دو کشور شدت گرفت و منطقه شاهد حالت آماده‌باش نظامی مداوم بود.
تحریم‌های اقتصادی و تأثیر آن بر ایران (۲۰۲۰-۲۰۲۴)
از زمان خروج ایالات متحده از توافق هسته‌ای، ایالات متحده مجموعه‌ای از تحریم‌های اقتصادی جدید علیه ایران وضع کرد که اثرات ویرانگری بر اقتصاد این کشور گذاشت. این تحریم‌ها تقریباً تمامی بخش‌های حیاتی اقتصادی ایران از جمله نفت و گاز، سیستم بانکی و شرکت‌های بزرگ را هدف قرار داد.
ایرانی‌ها تلاش کردند از طریق تقویت همکاری‌های اقتصادی با کشورهایی مانند چین و روسیه، این تحریم‌ها را دور بزنند، اما این تلاش‌ها نتواستند فشارهای ناشی از تحریم‌ها را کاهش دهند. طی این سال‌ها، ایران با بحران‌های اقتصادی جدی مواجه شد که موجب افزایش تورم و بیکاری شد.
اقتصاد ایران در این مدت به شدت آسیب دید، اما دولت ایران همچنان بر برنامه هسته‌ای خود تأکید داشت و آن را به عنوان یک مسئله حاکمیتی ضروری برای حفظ قدرت منطقه‌ای خود می‌دانست.
تلاش‌ها برای کاهش تنش‌ها و گفتگوهای احتمالی (۲۰۲۳-۲۰۲۵)
در سال‌های اخیر، باوجود ادامه تنش‌ها، ایران و ایالات متحده تلاش کردند تا شدت تنش‌ها را کاهش داده و به دنبال راه‌حل‌های دیپلماتیک باشند. در سال ۲۰۲۳، مذاکرات غیررسمی میان دو طرف از طریق میانجی‌ها آغاز شد و برخی اظهار نظرهای دیپلماتیک نشان می‌داد که ممکن است پیشرفت‌هایی در رابطه میان دو کشور حاصل شود.
اما با ورود به سال ۲۰۲۵، مذاکرات همچنان در جریان است، گرچه با سرعت کندی پیش می‌رود و طرفین هنوز در ارائه امتیازات لازم برای رسیدن به یک توافق جامع، تردید دارند. ایران همچنان بر لزوم لغو کامل تحریم‌ها تأکید دارد، در حالی که ایالات متحده بر لزوم وجود ضمانت‌های ملموس در خصوص فعالیت‌های هسته‌ای و منطقه‌ای ایران پافشاری می‌کند. باوجود این چالش‌ها، تلاش‌ها برای کاهش تنش‌ها ادامه دارد و نشان‌دهنده تمایل هر دو طرف برای اجتناب از تشدید بحران‌های نظامی است.
نتیجه‌گیری
روابط میان ایالات متحده و ایران در سال‌های اخیر پر از تحولات و تنش‌های جدی بوده است، از خروج از توافق هسته‌ای تا تشدید تنش‌ها در خلیج فارس و تلاش‌های ناکام برای بازگشت به مذاکرات. باوجود تلاش‌های دو کشور برای دستیابی به راه‌حل‌های دیپلماتیک، وضعیت پیچیده سیاسی و اقتصادی همچنان مانع رسیدن به یک توافق دائمی است. این روابط همچنان برای جوامع جهانی اهمیت زیادی دارد و به نظر می‌رسد که این دو کشور در سال‌های آینده همچنان به دنبال منافع متضاد خود خواهند بود.
