بیماری سل در ایران همچنان یکی از چالش‌های مهم سلامت عمومی به شمار می‌رود. با وجود پیشرفت‌های پزشکی، این بیماری عفونی مسری که می‌تواند اندام‌های مختلف بدن را درگیر کند، سالانه تعداد قابل توجهی از مردم را مبتلا می‌سازد. گزارش‌های اخیر نشان می‌دهد که روند ابتلا به بیماری سل در ایران به شکل تدریجی کاهش یافته اما همچنان نگرانی‌هایی وجود دارد که نیازمند توجه ویژه است.
وضعیت ابتلای بیماری سل در ایران
بر اساس آمارهای رسمی، در سال 1403 تعداد 6547 نفر به بیماری سل در ایران مبتلا شده‌اند که از این تعداد 24 درصد غیرایرانی بوده‌اند. این آمار نشان می‌دهد که بیماری سل در ایران تنها محدود به جمعیت بومی نیست و مهاجران و افراد غیرایرانی نیز بخش مهمی از مبتلایان را تشکیل می‌دهند. بیش از 53 درصد بیماران به صورت سل ریوی با تست مثبت شناسایی شده‌اند که این نوع سل بیشترین سهم را در میان موارد ابتلا دارد.
از لحاظ جنسیتی، 56 درصد مبتلایان مرد و 44 درصد زن هستند که نشان می‌دهد بیماری سل در ایران در هر دو جنس به طور نسبی پراکنده است. میانگین سنی مبتلایان حدود 54 سال بوده که حاکی از تاثیر این بیماری در گروه‌های میانسال و سالمند است.
روند کاهشی بیماری سل در ایران
نگاهی به روند شش ساله بروز بیماری سل در ایران از سال 1398 تا 1403 نشان می‌دهد که نرخ بروز بیماری سل از 9.6 به 7.6 مورد در هر 100 هزار نفر جمعیت کاهش یافته است. این کاهش به دلایل مختلفی از جمله بهبود سطح خدمات بهداشتی، افزایش آگاهی عمومی، تقویت برنامه‌های غربالگری و درمان زودهنگام بیماران مرتبط است.
با این وجود، وجود بیش از 6500 مورد جدید ابتلا به بیماری سل در ایران در سال گذشته، یادآور این است که بیماری هنوز به طور کامل مهار نشده و نیازمند استمرار فعالیت‌های پیشگیرانه و درمانی است.
علائم و راه‌های انتقال بیماری سل
علائم بیماری سل بسته به محل درگیری بدن متفاوت است اما رایج‌ترین شکل آن، سل ریوی است که با سرفه مداوم بیش از دو هفته، تب شبانه، کاهش وزن، تعریق شبانه، خستگی زودرس و درد قفسه سینه همراه است. این علائم ممکن است در مراحل اولیه بیماری نامشخص باشند و بیماران اغلب دیر به مراکز درمانی مراجعه می‌کنند که این امر باعث افزایش انتقال بیماری سل در ایران می‌شود.
راه اصلی انتقال بیماری سل از طریق تنفس قطرات معلق در هوا است. فرد مبتلا به سل ریوی، با سرفه، عطسه، صحبت کردن یا حتی خنده، می‌تواند میکروب بیماری را در محیط پخش کند. تماس طولانی و نزدیک با فرد بیمار، به ویژه در فضاهای بسته، شلوغ و بدون تهویه، شانس انتقال بیماری را به شدت افزایش می‌دهد. به همین دلیل، توجه به بهداشت محیط و استفاده از ماسک در موارد مشکوک، اهمیت زیادی در کنترل بیماری سل در ایران دارد.
تشخیص و درمان بیماری سل در ایران
تشخیص بیماری سل در ایران معمولاً با آزمایش خلط و مشاهده مستقیم میکروب با میکروسکوپ آغاز می‌شود. در صورت لزوم، روش‌های پیشرفته‌تر شامل کشت خلط، تصویربرداری با رادیوگرافی از قفسه سینه و آزمایش‌های تکمیلی به کار گرفته می‌شود تا نوع و شدت بیماری مشخص شود.
از نظر درمان، بیماری سل کاملاً قابل درمان است به شرطی که بیماران دوره درمانی حداقل 6 ماهه را به طور کامل و منظم طی کنند. داروهای ضد سل به صورت رایگان در مراکز بهداشتی ارائه می‌شود و پیگیری مداوم وضعیت بیماران، برای جلوگیری از مقاوم شدن باکتری‌ها و گسترش بیماری بسیار حیاتی است. افزایش دسترسی به خدمات درمانی و آموزش بیماران درباره اهمیت تکمیل دوره درمان، از مهم‌ترین راهکارها برای کنترل بیماری سل در ایران محسوب می‌شوند.
نتيجه‌گیری
در نهایت، بیماری سل در ایران با وجود کاهش نسبی میزان ابتلا، هنوز یک معضل بهداشتی مهم است که نیازمند توجه مستمر، ارتقاء آموزش‌های بهداشتی، افزایش دسترسی به خدمات درمانی و تقویت برنامه‌های پیشگیری و مراقبت است تا بتوان این بیماری را به طور کامل تحت کنترل قرار داد
