در سایه فضای متشنج منطقه‌ای و تشدید مواضع بین‌المللی درباره برنامه هسته‌ای ایران، دور چهارم مذاکرات هسته‌ای ایران و آمریکا امروز در پایتخت عمان، مسقط، با حضور هیئت‌هایی بلندپایه آغاز شد. این گفت‌وگوها با نظارت جهانی گسترده‌ای همراه است، چراکه بسیاری آن را نقطه عطفی در مسیر تعامل یا تقابل دو کشور می‌دانند.
تشدید تنش‌ها پیش از آغاز دور چهارم مذاکرات هسته‌ای ایران و آمریکا
روزهای منتهی به دور چهارم مذاکرات هسته‌ای ایران و آمریکا با افزایش تنش در سطح اظهارنظرها همراه بود. نماینده ویژه آمریکا در امور خاورمیانه، استیو ویتکوف، هشدار داد که واشنگتن در برابر هیچ‌گونه پیشروی ایران به‌سوی سلاح هسته‌ای سکوت نخواهد کرد و غنی‌سازی اورانیوم را «خط قرمز» توصیف کرد.وی همچنین خواستار برچیده شدن کامل تأسیسات هسته‌ای نطنز، فردو و اصفهان شد.
در پاسخ، عباس عراقچی، وزير امور خارجه ايران ، تأکید کرد که ایران به هیچ‌وجه مذاکره‌ای را که حقوق حاکمیتی‌اش برای برخورداری از چرخه کامل سوخت هسته‌ای را زیر سؤال ببرد، نمی‌پذیرد. او همچنین یادآور شد که بسیاری از کشورها تحت پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای به غنی‌سازی ادامه می‌دهند و ایران نیز باید مشمول همین قاعده باشد.
بازگشت عمان به نقش میانجی‌گری محوری
سلطنت عمان بار دیگر به‌عنوان بازیگری کلیدی در نقش میانجی دیپلماتیک ظاهر شده است. این کشور میزبان دور چهارم مذاکرات هسته‌ای ایران و آمریکا است؛ درست همان‌گونه که در مذاکرات منتهی به توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ نیز نقش فعالی داشت. عمان با داشتن روابط حسنه با هر دو طرف، محیطی بی‌طرف و مناسب برای مذاکرات حساس فراهم کرده است.
درحالی‌که سه دور نخست مذاکرات میان مسقط و رم تقسیم شده بودند، مشکلات لجستیکی باعث شد که دور چهارم از سوم ماه مه به یازدهم مه موکول شود. این گفت‌وگوها در شرایطی از سر گرفته شده‌اند که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، در آستانه سفر منطقه‌ای به عربستان، قطر و امارات است. عراقچی نیز پیش از ورود به مسقط، به این کشورها سفر کرده بود که نشانه‌ای از بُعد منطقه‌ای این تحرک دیپلماتیک است.
پرونده غنی‌سازی، اصلی‌ترین محور اختلاف
یکی از مهم‌ترین و جنجالی‌ترین مسائل در دور چهارم مذاکرات هسته‌ای ایران و آمریکا موضوع غنی‌سازی اورانیوم است. ایران بر حق خود برای غنی‌سازی اورانیوم با اهداف صلح‌آمیز پافشاری می‌کند و فعالیت خود را در چارچوب معاهده NPT مشروع می‌داند. در حال حاضر، ایران اورانیوم را تا خلوص ۶۰ درصد غنی می‌کند که فاصله اندکی با سطح مورد نیاز برای سلاح هسته‌ای (۹۰ درصد) دارد و این مسأله موجب نگرانی گسترده در غرب شده است.
گزارشی اخیر از سوی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی حاکی از افزایش «بسیار نگران‌کننده» ذخایر اورانیوم غنی‌شده ایران است که فشار را بر میز مذاکره افزایش داده است.در مقابل، آمریکا خواهان توقف کامل غنی‌سازی در داخل خاک ایران است و این شرط را به‌عنوان یک اصل غیرقابل‌چشم‌پوشی در مسیر توافق مطرح می‌کند. به‌نظر می‌رسد موفقیت یا شکست این دور از گفت‌وگوها به توان دو طرف در رسیدن به راه‌حلی بر سر این پرونده حساس بستگی دارد.
تحولات منطقه‌ای، عامل فشار مضاعف
دور چهارم مذاکرات هسته‌ای ایران و آمریکا در حالی برگزار می‌شود که منطقه شاهد تحولات امنیتی شدیدی است؛ به‌ویژه پس از درگیری‌های اخیر در غزه و جنوب لبنان که به تضعیف جدی گروه‌های هم‌پیمان ایران مانند حماس و حزب‌الله منجر شد. این تحولات، همراه با تهدیدات علنی اسرائیل علیه تأسیسات هسته‌ای ایران، فضای مذاکرات را پیچیده‌تر کرده‌اند.
نخست‌وزیر اسرائیل، بنیامین نتانیاهو، نیز بارها با مذاکرات هسته‌ای مخالفت کرده و هشدار داده که هرگونه توافقی با ایران ممکن است فریب‌کارانه باشد و به‌نفع امنیت منطقه نباشد.در این میان، مقامات ایرانی تأکید دارند که محور گفت‌وگوها صرفاً برنامه هسته‌ای است و موضوعات دیگر مانند برنامه موشکی یا نفوذ منطقه‌ای ایران در دستور کار نیست. بااین‌حال، تحلیلگران معتقدند آمریکا در تلاش است تا دامنه مذاکرات را در مراحل بعدی گسترش دهد.
نتيجه‌گیری
در میان پیچیدگی‌های پرونده هسته‌ای و درهم‌تنیدگی منافع منطقه‌ای و بین‌المللی، دور چهارم مذاکرات هسته‌ای ایران و آمریکا آزمونی سرنوشت‌ساز برای بازگشت به مسیر دیپلماسی تلقی می‌شود؛ آن هم در حالی‌که تردیدها درباره نیت‌های دو طرف رو به افزایش است. در سایه افزایش فشارهای رژیم صهیونیستی و تداوم تنش‌ها در خاورمیانه، مسقط امروز به صحنه‌ای از امیدی پرمخاطره بدل شده است: یا گشایشی تازه که اندکی ثبات به همراه آورد، یا لغزشی به‌سوی رویارویی که ممکن است شدیدترین در سال‌های اخیر باشد. تنها روزهای آینده جهت قطب‌نما را آشکار خواهد کرد.
