رودریگو دوترته، رئیس‌جمهوری پیشین فیلیپین، به اتهام جنایت علیه بشریت در ارتباط با سیاست‌های سختگیرانه‌اش در مبارزه با مواد مخدر، توسط مقامات این کشور بازداشت شد. این اقدام به درخواست دیوان کیفری بین‌المللی صورت گرفته و می‌تواند پیامدهای مهمی برای آینده سیاسی و قضایی فیلیپین داشته باشد.
اتهامات مطرح‌شده علیه رودریگو دوترته
رودریگو دوترته در دوران ریاست‌جمهوری خود، سیاستی موسوم به “جنگ علیه مواد مخدر” را اجرا کرد که به ادعای او، هدفش ریشه‌کن کردن جرایم مرتبط با مواد مخدر بود. این سیاست با دستورات سختگیرانه‌ای همراه شد که نیروهای پلیس را تشویق می‌کرد تا بدون محاکمه و تنها بر اساس ظن و گمان، افراد مظنون را هدف قرار دهند.
در نتیجه این سیاست، هزاران نفر جان خود را از دست دادند. گزارش‌های رسمی از کشته شدن بیش از شش هزار نفر حکایت دارند، اما سازمان‌های حقوق بشری تخمین می‌زنند که تعداد واقعی قربانیان ممکن است به ده‌ها هزار نفر برسد. بسیاری از کشته‌شدگان، افراد کم‌درآمد و ساکنان محله‌های فقیرنشین بودند که به دلیل مصرف یا خرید و فروش مقادیر اندک مواد مخدر، هدف قرار گرفتند.
دیوان کیفری بین‌المللی معتقد است که این اقدامات، مصداق جنایت علیه بشریت است، زیرا به شکل سیستماتیک و گسترده انجام شده و شامل اعدام‌های فراقضایی، شکنجه و ناپدید شدن افراد بوده است. حکم بازداشت رودریگو دوترته به این دلیل صادر شده که خطر مداخله او در تحقیقات و ایجاد تهدید برای شاهدان وجود دارد.
واکنش‌ها به بازداشت رودریگو دوترته
بازداشت رودریگو دوترته بازتاب گسترده‌ای در فیلیپین و سطح بین‌المللی داشته است. حامیان او از جمله سیاستمداران نزدیک به او، این اقدام را “سیاسی” و “ناعادلانه” خوانده‌اند.
ورونیکا دوترته، دختر رئیس‌جمهوری پیشین فیلیپین، با انتشار ویدیویی در اینستاگرام، نسبت به بازداشت پدرش اعتراض کرد و آن را “توطئه‌ای علیه یک رهبر ملی‌گرا” توصیف نمود. او در این ویدیو گفت: «قانون چه می‌گوید و جرمی که من مرتکب شده‌ام چیست؟ من به میل خودم اینجا نیامده‌ام، بلکه کسی دیگر این تصمیم را گرفته است. حالا باید پاسخگوی سلب آزادی من باشید.»
سناتور بونگ گو، یکی از نزدیک‌ترین چهره‌های سیاسی به رودریگو دوترته، این بازداشت را “نقض آشکار حقوق او” دانسته و خواستار دخالت مقامات قضایی فیلیپین برای آزادی فوری او شده است.
در مقابل، سازمان‌های حقوق بشری و گروه‌های مدافع عدالت، از این اقدام استقبال کرده‌اند. دیده‌بان حقوق بشر اعلام کرده است که بازداشت رودریگو دوترته “گامی اساسی در جهت اجرای عدالت برای قربانیان کشتارهای فراقضایی” است و از مقامات فیلیپین خواسته که او را هرچه زودتر به دادگاه لاهه تحویل دهند.
رودریگو دوترته و تلاش برای فرار از پاسخگویی
رودریگو دوترته در دوران ریاست‌جمهوری خود، بارها از سیاست‌های خود در مقابله با مواد مخدر دفاع کرده و اعلام کرده بود که از هیچ نهادی، حتی دیوان کیفری بین‌المللی، هراسی ندارد. در سال ۲۰۱۹، او به‌صورت یک‌جانبه فیلیپین را از معاهده رم خارج کرد تا مانع از دخالت این دادگاه در امور داخلی کشورش شود.
برخی تحلیل‌گران بر این باورند که رودریگو دوترته از حمایت بخش‌هایی از نیروهای امنیتی و سیاسی فیلیپین برخوردار است و ممکن است تلاش کند با استفاده از این نفوذ، از اجرای حکم بازداشت خود جلوگیری کند.
با این حال، دادستان‌های دیوان کیفری بین‌المللی تحقیقات خود را ادامه دادند و در نهایت به این نتیجه رسیدند که مدارک کافی برای اثبات ارتکاب جنایات گسترده توسط رودریگو دوترته وجود دارد. آن‌ها در حکم بازداشت او تصریح کرده‌اند که “میزان نفوذ دوترته در ساختار سیاسی فیلیپین همچنان بالا است و این مسئله می‌تواند بر روند تحقیقات تأثیر بگذارد.”
آینده پرونده رودریگو دوترته
سرنوشت رودریگو دوترته در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. مقامات فیلیپینی اعلام کرده‌اند که وضعیت جسمانی او مناسب است، اما هنوز مشخص نیست که چه زمانی برای محاکمه به دیوان کیفری بین‌المللی تحویل داده خواهد شد.
روند حقوقی این پرونده ممکن است ماه‌ها یا حتی سال‌ها طول بکشد. در صورتی که دولت فیلیپین همکاری لازم را نداشته باشد، دیوان کیفری بین‌المللی می‌تواند از طریق سازمان ملل و فشارهای دیپلماتیک، مقامات این کشور را وادار به اجرای حکم بازداشت کند.
از سوی دیگر، بازداشت رودریگو دوترته ممکن است تأثیراتی گسترده بر سیاست داخلی فیلیپین داشته باشد. برخی از تحلیل‌گران معتقدند که این موضوع می‌تواند به تقویت شکاف‌های سیاسی در کشور منجر شده و فضای تنش‌آمیزی را در میان طرفداران و مخالفان او ایجاد کند.
با توجه به ابعاد بین‌المللی این پرونده، باید دید که آیا رودریگو دوترته در نهایت به لاهه منتقل خواهد شد یا این مسئله به یکی از بحران‌های حقوقی و دیپلماتیک میان فیلیپین و جامعه جهانی تبدیل خواهد شد.
