شیرینی و لطافت هوای شیراز هر گردشگری را به خود جذب می‌کند، اما در پس‌زمینه این شهر تاریخی و شاعرانه، داستان‌هایی نهفته است که کمتر کسی از آنها آگاه است. این گزارش به برخی از رازهای کمتر گفته‌شده در مورد شیراز می‌پردازد؛ رازهایی که شاید دید شما را نسبت به این شهر دگرگون کند.
تونل‌های زیرزمینی پنهان در دل شیراز
شاید برای بسیاری باورکردنی نباشد که در زیر خیابان‌های امروزی شیراز، مجموعه‌ای از تونل‌های زیرزمینی وجود دارد که قرن‌ها پیش ساخته شده‌اند. این تونل‌ها که برخی از آنها از دوره‌ی زندیه و حتی صفویه به‌جا مانده‌اند، کاربردهای گوناگونی داشته‌اند: از مسیرهای اضطراری برای فرار شاهان و حکام گرفته تا راه‌های پنهانی برای انتقال آب، اجناس بازرگانی و حتی نیروهای نظامی.
بر اساس گفته‌های کارشناسان میراث فرهنگی، بخشی از این شبکه‌ی زیرزمینی در اطراف بازار وکیل و ارگ کریم‌خانی قرار دارد و هنوز بخش زیادی از آنها ناشناخته باقی مانده است. برخی از محققان معتقدند که این تونل‌ها ارتباطی مستقیم با مکان‌های استراتژیک شهر در زمان خود داشته‌اند، به‌ویژه در زمان حملات دشمنان و شورش‌های داخلی. در سال‌های اخیر، گروهی از باستان‌شناسان با استفاده از فناوری‌های نوین تصویربرداری زیرزمینی در تلاش‌اند تا نقشه‌ای جامع از این دالان‌های مرموز تهیه کنند.
خانه‌هایی با رازهای خانوادگی
شیراز، شهری‌ست پر از خانه‌های تاریخی با معماری منحصربه‌فرد و پنجره‌های رنگین، اما آنچه کمتر دیده می‌شود، رازهایی‌ست که در دل این خانه‌ها پنهان است. برخی از این عمارت‌ها، به‌ویژه در محله‌هایی چون سنگ‌سیاه و درب شاهزاده، اتاق‌هایی دارند که دهه‌ها باز نشده بودند.
در یک نمونه خاص، در خانه‌ای متعلق به یکی از تجار بزرگ قاجاریه، اتاقی کشف شد که حاوی جعبه‌ای از نامه‌های عاشقانه‌ی مهر و موم‌شده، سکه‌های نقره، و اسنادی مربوط به وقف زمین برای ساخت مدرسه‌ای دخترانه در آن زمان بود. این کشف، نوری تازه بر داستانی عاشقانه میان دو خاندان رقیب انداخت، عشقی ممنوعه که سال‌ها از ترس آبرو پنهان مانده بود. اکنون، بخشی از این یافته‌ها در موزه‌ی نارنجستان قوام به نمایش گذاشته شده است.
شیرینی‌هایی که تنها در شیراز یافت می‌شوند
شیراز نه تنها با بناهای تاریخی‌اش شناخته می‌شود، بلکه با خوراکی‌هایی بی‌همتا نیز شهرت دارد. شیرینی‌های سنتی این شهر، ریشه در مراسم‌های مذهبی، آئین‌های کهن، و حتی افسانه‌های محلی دارند. “یوخه”، یکی از این شیرینی‌های ظریف و خوش‌عطر، با لایه‌های نازک خمیر و دارچین، از قرن‌ها پیش در جشن‌های نوروز و عروسی‌ها جایگاه ویژه‌ای داشته است.
مسقطی شیرازی نیز که با گلاب، زعفران، مغز پسته و هل تهیه می‌شود، شیرینی‌ای‌ست که هم جنبه خوراکی دارد و هم جنبه‌ی نمادین. گفته می‌شود دستور اصلی تهیه این شیرینی‌ها تنها در میان برخی خانواده‌های اصیل شیرازی باقی مانده و به‌صورت شفاهی نسل‌به‌نسل منتقل شده است. حتی برخی شیرینی‌فروشان قدیمی هنوز از ترازوی دستی و روش‌های سنتی استفاده می‌کنند تا طعم اصیل این محصولات حفظ شود. گردشگران خارجی بارها طعم این شیرینی‌ها را به عنوان «شیرینی با طعم تاریخ» توصیف کرده‌اند.
نقش پنهان زنان در تاریخ سیاسی شیراز
در طول قرون گذشته، بسیاری از زنان شیرازی نقشی تأثیرگذار در روندهای سیاسی، اجتماعی و اقتصادی شهر ایفا کرده‌اند، اما کمتر در منابع تاریخی از آنان یاد شده است. در اسناد تازه‌یافته‌ی مربوط به دوران زندیه و قاجار، نام زنانی دیده می‌شود که در اداره موقوفات، ساخت مدرسه و حتی مدیریت بازرگانی نقش مستقیم داشته‌اند.
یکی از نمونه‌های چشم‌گیر، زنی به نام “مه‌رخ‌بیگم” بوده که مالک چندین کاروان‌سرا و باغ در اطراف شیراز بوده و بخشی از درآمد آن را صرف آموزش دختران نیازمند می‌کرده است. اسناد حکومتی موجود نشان می‌دهند که حتی در زمان ناصرالدین شاه، برخی زنان شیرازی با نفوذ در دربار توانسته‌اند تصمیمات کلان اقتصادی را تحت تأثیر قرار دهند. این چهره‌های کمترشناخته‌شده اکنون در مرکز توجه پژوهش‌های تاریخی قرار گرفته‌اند و برخی از فعالان فرهنگی خواستار نام‌گذاری معابر شهر به نام آنان شده‌اند.
نتيجه‌گیری
رازهای شیراز، مانند شعرهای حافظ، لایه‌لایه و پررمز و راز هستند. اگرچه این شهر با باغ‌ها و بناهایش شناخته می‌شود، اما آنچه در دل آن نهفته است، بخشی کمتر دیده‌شده اما شگفت‌انگیز از تاریخ و فرهنگ ایران است. شناخت این لایه‌های پنهان، شناخت عمیق‌تری از روح واقعی شیراز به ما می‌دهد.
