در سال‌های اخیر، اصطلاح پروژه یوان دیجیتال به یکی از کلیدی‌ترین واژه‌ها در ادبیات اقتصادی و ژئوپولیتیکی جهان تبدیل شده است. چین با توسعه این پروژه به‌دنبال تغییری بنیادی در نظم مالی بین‌المللی است؛ تغییری که می‌تواند جایگاه دلار آمریکا را به چالش بکشد. اما آیا این پروژه واقعاً ظرفیت لازم برای برهم‌زدن سلطه دلار را دارد؟
چرا چین به دنبال ارز دیجیتال ملی است؟
چین با راه‌اندازی پروژه یوان دیجیتال در پی چند هدف استراتژیک در دو سطح داخلی و بین‌المللی است. در سطح داخلی، دولت چین می‌خواهد وابستگی به بانک‌های سنتی را کاهش داده و نظارت کامل‌تری بر جریان نقدینگی داشته باشد. پروژه یوان دیجیتال به بانک مرکزی چین (PBOC) اجازه می‌دهد تا در لحظه بر تراکنش‌ها نظارت داشته باشد و سیاست‌های پولی را با دقت بیشتری تنظیم کند.
در سطح بین‌المللی، این پروژه پاسخی است به فشارهای فزاینده اقتصادی و تحریم‌های مالی که از سوی ایالات متحده اعمال می‌شود. از طریق پروژه یوان دیجیتال، چین می‌خواهد زیرساختی موازی با سیستم سوئیفت ایجاد کند تا تجارت با شرکای راهبردی‌اش مانند روسیه و ایران را تسهیل کند، بدون آنکه به زیرساخت‌های غربی متکی باشد.
نقش پروژه یوان دیجیتال در نظم مالی جهانی
پروژه یوان دیجیتال بخشی از چشم‌انداز گسترده چین برای بازتعریف نظم مالی جهانی است. چین به خوبی می‌داند که سلطه دلار بر تجارت بین‌المللی باعث شده ایالات متحده در موقعیت ممتاز و قدرتمندی قرار گیرد؛ موقعیتی که به آن اجازه می‌دهد از دلار به‌عنوان “سلاح مالی” در عرصه ژئوپولیتیکی استفاده کند.
برای مقابله با این مزیت، چین تلاش دارد پروژه یوان دیجیتال را در چارچوب سازمان‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای مانند بریکس، سازمان همکاری شانگهای، و حتی پروژه‌های زیرساختی مثل كمربند و جاده وارد کند. هدف این است که کشورهایی که از تحریم‌های غرب آسیب دیده‌اند، به سمت پذیرش یوان دیجیتال در مبادلات خود با چین سوق داده شوند. در برخی قراردادهای اخیر، نظیر توافق‌نامه انرژی میان چین و امارات، بخشی از پرداخت‌ها با استفاده از یوان دیجیتال انجام شده است؛ نشانه‌ای از ورود این ابزار جدید به صحنه تجارت جهانی.
آیا یوان دیجیتال می‌تواند سلطه دلار را تهدید کند؟
در پاسخ به این سؤال، باید میان پتانسیل نظری و واقعیت عملی تفاوت قائل شد. پروژه یوان دیجیتال از نظر فنی پیشرفته است و زیرساخت‌های دیجیتال آن جزو پیچیده‌ترین نمونه‌ها در جهان محسوب می‌شود. اما برای آنکه بتواند سلطه دلار را تهدید کند، باید چند مرحله مهم را پشت سر بگذارد.
اول ، چین باید اعتماد جامعه جهانی را نسبت به ثبات اقتصادی خود و شفافیت مالی‌اش افزایش دهد. بسیاری از دولت‌ها و نهادهای مالی، نگران آن هستند که چین بتواند با ابزار پروژه یوان دیجیتال، کنترل سیاسی بر تراکنش‌های اقتصادی داشته باشد.
دوم ، چین نیاز دارد تا یک شبکه جهانی از بانک‌ها، شرکت‌ها و نهادهای مالی را برای پذیرش و استفاده از یوان دیجیتال تجهیز کند. بدون وجود این شبکه، پروژه یوان دیجیتال در همان چارچوب داخلی باقی خواهد ماند و نمی‌تواند به بازیگر جهانی تبدیل شود.
با این حال، نباید پویایی بلندمدت را نادیده گرفت. در صورتی که روابط آمریکا با جهان جنوب بیشتر تضعیف شود، و اگر چین بتواند مسیر شفاف‌سازی را در پیش گیرد، احتمال دارد که یوان دیجیتال به تدریج جایگاه بزرگ‌تری در نظام مالی بین‌المللی پیدا کند.
پروژه یوان دیجیتال در قلب رقابت ژئوپولیتیک
از منظر ژئوپولیتیکی، پروژه یوان دیجیتال بخشی از راهبرد کلان چین برای کاستن از نفوذ جهانی آمریکا و ایجاد یک قطب اقتصادی موازی است. دولت چین از مدت‌ها پیش به‌دنبال استقلال از ساختارهای مالی غربی بوده و اکنون، با استفاده از فناوری، این هدف را با جدیت دنبال می‌کند.
در کنار جنبه‌های فنی و اقتصادی، نباید از بعد نمادین پروژه یوان دیجیتال غافل شد. این پروژه نشان‌دهنده اعتماد به‌نفس رو‌به‌رشد چین و جاه‌طلبی آن برای بازتعریف نظم جهانی است. در بسیاری از تحلیل‌ها، پروژه یوان دیجیتال به‌عنوان گلوله دیجیتال در جنگ سرد مالی میان چین و آمریکا تعبیر می‌شود.
از سوی دیگر، ایالات متحده نیز از این تحولات بی‌خبر نیست و اخیراً فشارها بر هم‌پیمانان خود برای عدم پذیرش زیرساخت‌های مالی چین را افزایش داده است. در چنین فضایی، پروژه یوان دیجیتال به یکی از مهم‌ترین صحنه‌های رقابت اقتصادی قرن بیست‌ویکم تبدیل شده است.
