در پی بحران‌های متراکم در منطقه و چالش‌های روزافزون در عرصه بین‌المللی، مذاکرات هسته‌ای ایران و آمریکا دوباره به چشم می‌آید و این بار از طریق عمان به عنوان میانجی، درحال انجام است. دور اول این مذاکرات غیرمستقیم می‌تواند نقطه شروع یک مسیر دیپلماتیک جدید باشد که در آن ایران در پی رفع تحریم‌ها و تثبیت حقوق هسته‌ای خود است، در حالی که آمریکا خواستار اعمال شرایطی در زمینه رفتار منطقه‌ای ایران و مسائل دیگر است.
آغاز رسمی مذاکرات: جزئیات دقیق از دور اول مسقط بین ایران و آمریکا
وزارت امور خارجه ایران روز شنبه اعلام کرد که دور اول مذاکرات غیرمستقیم بین ایران و آمریکا در خصوص رفع تحریم‌ها و پرونده هسته‌ای ایران به پایان رسیده است. این مذاکرات از طریق وساطت سلطنت عمان انجام شده وبدر البوسعیدی، وزیر امور خارجه عمان به‌عنوان واسطه، پیام‌ها و دیدگاه‌های طرفین را منتقل کرده است. در این مذاکرات، عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران و استیون ویتکوف، فرستاده ویژه رئیس‌جمهور آمریکا برای امور خاورمیانه به تبادل نظر در مورد برنامه هسته‌ای ایران و رفع تحریم‌های غیرقانونی اعمال‌شده بر ایران پرداختند.
این دور از مذاکرات بیش از دو ساعت و نیم به طول انجامید و تمرکز آن بر روی مسئله هسته‌ای ایران و آمریکا، سازوکارهای نظارت بر فعالیت‌های هسته‌ای و همچنین درخواست ایران برای رفع تحریم‌های اقتصادی بود که ایران و آمریکا هر دو آن‌ها را غیرقانونی و بی‌اساس می‌دانند. همچنین، در این جلسات، مسائل منطقه‌ای به صورت غیرمستقیم مطرح شد، اما تمرکز اصلی بر روی پرونده هسته‌ای و رفع تحریم‌ها قرار داشت.
موضع رسمی ایران و آمریکا: قطعی در اهداف و انعطاف در روش‌ها
اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران، روز شنبه تأکید کرد که ایران در این مذاکرات تنها به دنبال تأمین منافع ملی خود است و به دیپلماسی فرصتی واقعی برای حل و فصل مسئله هسته‌ای و رفع تحریم‌ها داده است. وی افزود که این مذاکرات تنها یک آغاز بوده و در این مرحله، طرفین تنها مواضع اولیه خود را بیان کرده‌اند.
سخنگوی وزارت خارجه ایران تصریح کرد که کشورش از موضع ضعف وارد مذاکرات نشده و بر اساس سیاست “دیپلماسی مقاومتی”، تمایل به گفت‌وگو و همکاری دارد. همچنین وی تأکید کرد که ایران هیچ‌گونه توافقی را که شامل مذاکره بر سر مسائل هسته‌ای و فناوری‌های مربوطه باشد، نمی‌پذیرد مگر اینکه تحریم‌ها به‌طور کامل و دائمی لغو شوند. در مقابل، آمريكا نیز بر لزوم بازگشت ایران و آمریکا به تعهدات خود طبق توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ و همچنین ضرورت شفافیت کامل در همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تأکید داشت.
پشت پرده وساطت عمان: دیپلماسی آرام دوباره به صحنه آمده است
سلطنت عمان دوباره نقش میانجی‌گر را در مذاکرات بین ایران و آمریکا ایفا کرده است. عمان به‌عنوان یک بازیگر سیاسی با تاریخچه‌ای از تلاش‌های صلح‌آمیز، از زمان توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ تاکنون همواره نقش مهمی در تسهیل ارتباطات میان تهران و واشنگتن داشته است. در این دور از مذاکرات نیز، عمان توانسته است فضایی بی‌دغدغه و بی‌تنش را فراهم کند تا ایران و آمریکا بدون فشارهای رسانه‌ای و سیاسی، بر روی مسائل حساس مذاکره کنند.
این کشور با حفظ بی‌طرفی و با استفاده از تجارب قبلی، توانسته است تضمین‌هایی را برای هر دو طرف فراهم کند تا مذاکرات در فضایی آرام و بی‌تنش برگزار شود. عمان به‌طور مداوم تأکید داشته است که به‌عنوان یک میانجی، تمام تلاش خود را برای فراهم آوردن شرایطی مطلوب برای پیشبرد مذاکرات ایران و آمریکا انجام خواهد داد.
نگاهی جامع به محورهای مذاکرات: هسته‌ای، تحریم‌ها و تضمین‌های حقوقی
در این مذاکرات، چندین پرونده حساس مورد بحث قرار گرفت که مهم‌ترین آن‌ها برنامه هسته‌ای ایران و آمریکا بود. ایران و آمریکا هر دو بر لزوم ادامه فعالیت‌های هسته‌ای ایران در چارچوب صلح‌آمیز و تحت نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تأکید کردند. همچنین ایران خواستار لغو کامل تحریم‌های اقتصادی آمریکاست که به گفته مقامات ایرانی، این تحریم‌ها غیرقانونی و بی‌پایه و اساس هستند.
در مقابل، آمريكا نیز بر لزوم بازگشت ایران و آمریکا به تعهدات خود طبق توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ و همچنین ضرورت شفافیت کامل در همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تأکید داشت. آمریکا همچنین از ایران خواسته است تا در آینده از گام‌های یک‌جانبه‌ای که ممکن است به فروپاشی توافقات منجر شود، خودداری کند.
آینده نزدیک: فرصت‌های موفقیت و خطرات شکست در دور بعدی
اگرچه مذاکرات ایران و آمریکا به خوبی آغاز شده است، اما چشم‌انداز آینده همچنان پیچیده و نا‌معلوم است. برخی تحلیل‌گران معتقدند که فضای مثبت موجود می‌تواند به پیشرفت تدریجی در دورهای آینده منجر شود، در حالی که برخی دیگر بر این باورند که عمیق بودن اختلافات، به‌ویژه در مورد درخواست‌های ایران برای تضمین‌های حقوقی، ممکن است روند مذاکرات ایران و آمریکا را پیچیده‌تر کند.
در این بین، فشاری که در داخل هر دو کشور بر مقامات وارد می‌شود، می‌تواند تأثیر زیادی بر پیشرفت مذاکرات داشته باشد. در ایران، فشارهای داخلی برای لغو تحریم‌ها و در آمریکا، مخالفت‌های شدید با هرگونه نزدیکی با تهران از سوی برخی گروه‌های سیاسی، می‌تواند هرگونه توافق را تحت‌الشعاع قرار دهد.
در نهایت، به نظر می‌رسد که زمان و تمایل سیاسی هر دو طرف در هفته‌های آینده نقش اساسی در ادامه روند مذاکرات ایران و آمریکا ایفا خواهد کرد. هنوز مشخص نیست که آیا مذاکرات قادر به حل مشکلات اساسی و رسیدن به توافقی جامع خواهند بود یا خیر، اما آنچه مشخص است این است که دیپلماسی همچنان فرصت خود را در اختیار دارد.
