از زمان انقلاب اسلامی ۱۳۵۷، زنان ایرانی با چالش‌های بزرگی در راه دستیابی به حقوق بنیادین خود مواجه بوده‌اند. در میان قوانین تبعیض‌آمیز و رفتارهای سرکوبگرانه، زنان ایران به نمادهایی از مقاومت و مبارزه تبدیل شده‌اند؛ زنانی که با نظامی که تلاش دارد آزادی‌هایشان را محدود کند، روبه‌رو شده‌اند. این گزارش نگاهی دارد به برجسته‌ترین مراحل این نبرد ادامه‌دار.
میراث انقلاب اسلامی: آغاز محدودیت‌ها برای زنان
با سقوط نظام پهلوی، نگرش محافظه‌کارانه‌ای بر ایران حاکم شد که چهره‌ی زندگی عمومی را دگرگون کرد و زنان نخستین قربانیان این تغییرات بودند. از همان ابتدا، قانون حجاب اجباری برای دختران از سن ۷ سالگی تصویب شد و قوانین خانواده به نفع مردان بازنویسی گردید.
زنان ایرانی از تصدی پست‌های مهم دولتی و حقوق برابر محروم شدند. بدن زن به ابزاری برای کنترل اجتماعی بدل شد و نظام سیاسی از آن برای نظارت بر کل جامعه استفاده کرد.
حجاب اجباری: از نماد دینی تا ابزار سرکوب
حجاب اجباری یکی از بارزترین ابزارهای حکومتی برای کنترل زنان ایرانی به شمار می‌رود. پلیس موسوم به “گشت ارشاد” برای نظارت بر پوشش زنان در فضاهای عمومی تأسیس شد.
بسیاری از زنان به دلیل “عدم رعایت حجاب شرعی” بازداشت و تحقیر شدند. مرگ مهسا امینی در شهریور ۱۴۰۱ در بازداشت گشت ارشاد، جرقه‌ای برای خشم عمومی بود. زنان ایرانی با کشف حجاب در خیابان‌ها، اعتراض خود را آشکارا ابراز کردند و این حرکت به نمادی از مقاومت جمعی تبدیل شد.
زنان در قلب اعتراضات: از حاشیه به پیشتازی
از اعتراضات سال ۱۳۸۸، حضور زنان ایرانی در حرکت‌های اعتراضی ملموس‌تر و مؤثرتر شد. در جنبش‌های ۱۳۹۶ و ۱۳۹۸، تصاویر زنانی که حجاب خود را بر چوب می‌زدند به نماد مبارزه تبدیل شدند.
در خیزش ۱۴۰۱، زنان در خط مقدم بودند و جان خود را فدای آزادی کردند. زنان ایرانی نقش پیشرو در سامان‌دهی اعتراضات، انتقال پیام‌ها و سازمان‌دهی اعتراضات ایفا کردند. شبکه‌های اجتماعی ابزار مهمی برای بازتاب مبارزه آن‌ها شد.
تبعیض قانونی و اجتماعی: محدودیت‌هایی که ادامه دارند
گرچه قانون اساسی ايران بر برابری تأکید دارد، اما قوانین جزئی و رویه‌های قضایی تبعیض‌آمیز باقی مانده‌اند. زنان ایرانی در بسیاری از حوزه‌ها با تبعیض مواجه‌اند: در ارث، طلاق، حضانت کودک و حتی در انتخاب شغل یا تحصیل.
در بسیاری از موارد، زنان نیاز به اجازه مردان خانواده دارند. حضور زنان ایرانی در ورزشگاه‌ها یا مناصب مهم دولتی همچنان با موانع روبه‌رو است. باوجود پیشرفت تحصیلی، مشارکت اقتصادی زنان پایین باقی مانده است.
زندان‌های ایران: سرکوب فعالان زن
زنان ایرانی فعال در حوزه حقوق بشر در ایران با شدیدترین سرکوب‌ها مواجه‌اند. بازداشت‌های خودسرانه، شکنجه، حبس انفرادی و محرومیت از درمان تنها بخشی از فشارهایی است که تحمل می‌کنند.
نرگس محمدی، نسرین ستوده و بسیاری دیگر، صرفاً به دلیل فعالیت مسالمت‌آمیز، سال‌ها زندانی شده‌اند. در زندان اوین، زنان ایرانی در برابر شرایط غیرانسانی ایستاده‌اند و صدای آن‌ها الهام‌بخش مبارزان دیگر بوده است.
چشم‌انداز تغییر: تداوم مبارزه علیرغم سرکوب
با وجود تمامی فشارها، زنان ایرانی عقب‌نشینی نکرده‌اند. مبارزه آنان از خیابان‌ها به فضای مجازی، و از داخل کشور به نهادهای بین‌المللی گسترش یافته است. حمایت رو به افزایش نهادهای حقوق بشری و رسانه‌های جهانی باعث شده مسئله زنان ایرانی در مرکز توجه قرار گیرد.
با آغاز سال ۲۰۲۵، تلاش‌ها برای جلب حمایت جهانی از مطالبات آنان ادامه دارد. زنان ایرانی امید خود را از دست نداده‌اند و همچنان برای ساختن آینده‌ای آزادتر و برابرتر تلاش می‌کنند.
نتیجه‌گیری
زنان ایرانی نماد ایستادگی در برابر سرکوب‌اند. آن‌ها با شجاعت در برابر محدودیت‌ها ایستاده‌اند و با امید به ساختن آینده‌ای برابرتر، مبارزه خود را ادامه می‌دهند. در جهانی که سکوت دیگر پذیرفته نیست، صدای زنان ایران به پژواکی جهانی تبدیل شده است.آن‌ها دیگر تنها نیستند؛ حمایت جهانی، نیرویی تازه به مبارزه‌شان بخشیده است. با ایستادگی‌شان، مسیر آینده را برای نسلی نو روشن می‌کنند.
