نبی بیاتی، زندانی اهل افغانستان، پس از اعتصاب غذای خشک در اعتراض به شرایطی که در زندان قزلحصار تجربه کرده بود، جان خود را از دست داد. این حادثه باعث واکنش‌هایی از سوی فعالان حقوق بشر و برخی زندانیان سیاسی شده است که به دنبال بررسی دقیق‌تری از آن هستند. طبق گزارش‌ها، نبی بیاتی پس از بی‌توجهی به وضعیت اعتصاب غذای خود در زندان، در تنهایی و بدون رسیدگی‌های کافی جان سپرد.
شرایط انتقال نبی بیاتی به واحد پرتنش
نبی بیاتی هفته گذشته به همراه سه نفر دیگر از هم‌بندان خود، به‌دنبال درگیری لفظی و فیزیکی با دیگر زندانیان، از سالن ۱۹ واحد چهارم زندان قزلحصار به اتاقی موسوم به «دربسته» منتقل شد. در این اتاق که شرایط سخت‌تری نسبت به سلول‌های معمولی دارد، این زندانیان در وضعیتی نامشخص و بدون رسیدگی پزشکی یا حقوقی نگهداری شدند.
با وجود وعده اولیه برای انتقال مجدد آن‌ها به بند قبلی، این تصمیم با دخالت یکی از معاونان زندان به نام اسماعیل فرج‌نژاد لغو شد و در عوض، بیاتی و دیگر زندانیان به واحد یک زندان منتقل شدند؛ واحدی که به دلیل تراکم جمعیت، تنش بالا و فقدان امکانات اولیه، به‌عنوان بدترین واحد زندان شناخته می‌شود. این اقدام بر خلاف آیین‌نامه داخلی زندان‌هاست که تأکید دارد اتباع خارجی نباید به این گونه واحدها منتقل شوند.
بی‌توجهی به هشدارها و آغاز اعتصاب غذا
بياتى پس از اطلاع از تصمیم نهایی مبنی بر نگهداری‌اش در واحد یک، به‌صراحت اعلام کرد که این اقدام را توهین‌آمیز، تبعیض‌آمیز و ناقض حقوق انسانی خود می‌داند و تنها راه باقی‌مانده برای اعتراض را اعتصاب غذای خشک دانست. او اعلام کرد که نه‌تنها از خوردن غذا خودداری خواهد کرد، بلکه حتی لب به آب نخواهد زد.
واکنش مسئولان زندان به این تهدید، نه تنها بی‌تفاوتی بود، بلکه یکی از مدیران به او گفته بود: «فوقش می‌میری، به درک!» نبی بیاتی پس از این پاسخ تحقیرآمیز، به جای قرار گرفتن در سلول، در راهروی بند ۹ نگهداری شد؛ مکانی عمومی و فاقد هرگونه حداقل استاندارد انسانی برای نگهداری زندانیان. گزارش‌ها حاکی از آن است که در تمام این مدت هیچ پیگیری پزشکی یا نظارتی از وضعیت او انجام نگرفت.
جان باختن نبی بیاتی؛ مرگی قابل پیش‌گیری
چهار روز پس از آغاز اعتصاب غذای خشک، نبی بیاتی در شرایطی جان باخت که به گفته شاهدان، در تنهایی مطلق و بدون هیچ‌گونه رسیدگی دارویی یا پزشکی رها شده بود. احمدرضا حائری، زندانی سیاسی و فعال حقوق بشر، این مرگ را نه حادثه‌ای اتفاقی، بلکه «قتل سیستماتیک» خوانده است.
او در نامه‌ای سرگشاده به رئیس قوه قضاییه نوشت که «هیچ نماینده‌ای از سوی نهادهای قضایی برای بررسی وضعیت نبی بیاتی اعزام نشد» و تأکید کرد که سکوت سیستم قضایی در برابر این مرگ، به‌معنای تأیید آن است. از نظر حائری، مرگ نبی بیاتی نشانه‌ای از روندی نگران‌کننده در مدیریت زندان‌های ایران است که در آن حقوق ابتدایی زندانیان به‌شکل نهادینه‌شده‌ای نقض می‌شود.
درخواست‌ها برای بررسی مستقل پرونده نبی بیاتی
در پی جان باختن نبی بیاتی، فعالان حقوق بشر خواستار تشکیل هیئتی مستقل و خارج از ساختار زندان برای بررسی ابعاد این واقعه شده‌اند. حائری در نامه‌اش هشدار داده که اگر بار دیگر هیچ اقدامی صورت نگیرد، مخاطب نامه‌های آتی او نه مقامات داخلی، بلکه نهادهای بین‌المللی خواهند بود.
او تأکید کرده است که «از ساسان نیک‌نفس تا امیرحسین حاتمی، و اکنون نبی بیاتی، قربانیان این ساختار خاموش و بی‌پاسخ هستند.» به گفته وی، بی‌پاسخی نسبت به مرگ نبی بیاتی می‌تواند پیامدهای جبران‌ناپذیری برای وجهه قوه قضاییه در افکار عمومی داخلی و جهانی داشته باشد.
حائری همچنین خواستار برخورد قاطع با مقاماتی شده که با بی‌تفاوتی و رفتار تحقیرآمیز، زمینه مرگ نبی بیاتی را فراهم کرده‌اند. او تأکید کرده که سکوت در برابر پرونده نبی بیاتی، نه تنها مشروعیت نظام قضایی را زیر سؤال می‌برد، بلکه به تداوم نقض سیستماتیک حقوق بشر در زندان‌های ایران دامن می‌زند.
