زلزله یونان که جزیره کرت را در ساعات اولیه صبح روز چهارشنبه لرزاند، قدرتی معادل 6.3 درجه در مقیاس ریشتر داشت، طبق داده‌های مرکز آلمانی علوم زمین (GFZ). این رویداد زلزله‌ای که در عمق 83 کیلومتری رخ داد، تاکنون خسارت‌های جانی یا مالی زیادی به همراه نداشته است، اما سوالات زیادی را در مورد تأثیرات احتمالی آن بر مناطق همجوار به ویژه ایران که در یکی از فعال‌ترین کمربندهای زلزالی جهان قرار دارد، برانگیخته است. آیا ممکن است آثار زلزله یونان به سرزمین‌های ایران گسترش یابد؟ و چه احتمالی برای وقوع پس‌لرزه‌های شدید در تهران وجود دارد؟
زلزله یونان: جزئیات دقیق در مورد قدرت، موقعیت و تأثیرات
زلزله یونان که جزیره کرت را در ساعت 03:28 صبح به وقت محلی لرزاند. طبق داده‌های رسمی، مرکز زلزله در فاصله 25 کیلومتری جنوب غربی شهر هرکلیون، بزرگترین شهر جزیره، قرار داشت. قدرت زلزله یونان 6.3 درجه در مقیاس ریشتر بود، که معادل انرژی حدود 15 کیلوطن تی‌ان‌تی است.
عمق رخداد زلزله یونان (83 کیلومتر) باعث می‌شود که تأثیر سطحی آن از زلزله‌های کم‌عمق کمتر باشد، اما دامنه انتشار امواج زلزله افزایش می‌یابد. این عمق بالا به کاهش احتمال ایجاد شکستگی در زیرساخت‌های مسکونی کمک کرد، اما در عین حال موجب شد که ساکنان در مناطق نسبتاً دوردست از این زلزله احساس لرزش کنند. ایستگاه‌های رصدی پس‌لرزه‌هایی به قدرت بین 3.5 و 4.5 درجه در ساعت‌های پس از زلزله اصلی ثبت کردند. هیچ گزارشی از آسیب‌های جدی در زیرساخت‌ها یا تلفات انسانی گزارش نشده است، به دلیل عمق زلزله و فاصله مرکز آن از مناطق مسکونی، همچنین آمادگی مقامات محلی در برخورد با بلایای زلزله‌ای در جزیره کرت که قبلاً هم فعالیت‌های زلزله‌ای را تجربه کرده است.
واکنش‌های بین‌المللی و هشدارهای کارشناسان
مراکز رصد زلزله جهانی گزارش‌های خود را درباره زلزله یونان بلافاصله پس از وقوع آن منتشر کردند. داده‌های علمی نشان می‌دهند که زلزله‌های عمیق با این قدرت ممکن است توزیع فشارهای تکتونیکی در منطقه را تغییر دهند. مدل‌های ژئوفیزیکی نشان می‌دهند که احتمال تأثیر بر مناطق همجوار در هفته‌های آینده افزایش می‌یابد و احتمال فعالیت زلزله‌ای در برخی مناطق بیشتر می‌شود.
مرکز رصد زلزله‌های مدیترانه‌ای-اروپایی (EMSC) تأیید کرد که امواج زلزله‌ای زلزله یونان در کشورهای دوردست نیز رصد شده است، که نشان‌دهنده دامنه وسیع تأثیر این لرزش زمینی است. همچنین گزارش‌های علمی نشان می‌دهند که این نوع از زلزله‌ها ممکن است موجب تغییرات در فشارهای تکتونیکی محلی شوند، به ویژه اگر با فعالیت زلزله‌ای قبلی یا بعدی در همان منطقه همراه باشند. برخی پژوهشگران معتقدند که تجمع انرژی زلزله‌ای در حوضه شرقی مدیترانه می‌تواند بر حرکت‌های تکتونیکی در هلال زلزالی که از دریای اژه تا کوه‌های زاگرس ادامه دارد تأثیر بگذارد.
ایران و خطر پس‌لرزه‌ها: تحلیل ژئولوژیکی عمیق
ایران در کمربند زلزالی بسیار فعالی قرار دارد که در آن صفحه عربی با صفحه اوراسیا برخورد می‌کند. مطالعات ژئولوژیکی نشان می‌دهند که مناطق واقع در میان یونان و ایران در سال‌های اخیر شاهد فعالیت‌های تکتونیکی فزاینده‌ای بوده‌اند.
داده‌های تاریخی نشان می‌دهند که زلزله‌های بزرگ در منطقه مدیترانه می‌توانند با افزایش فعالیت زلزله‌ای در شمال غربی ایران همراه شوند. مناطقی که بیشتر در معرض تأثیر قرار دارند شامل گسل تبریز و مناطق شمالی تهران هستند، جایی که فشارهای تکتونیکی به طور خاص متمرکز شده‌اند. تحقیقات منتشر شده توسط موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران نشان می‌دهند که برخی از زلزله‌های گذشته در ترکیه و یونان پیش از وقوع یا پس از آن با لرزش‌هایی در غرب ایران همراه بوده‌اند، که فرضیه ارتباط غیرمستقیم میان فعالیت‌های تکتونیکی در مدیترانه و فلات ایران را تقویت می‌کند.
علاوه بر این، گسل اصلی معروف به “گسل زاگرس” و گسل‌های مرتبط با آن در نزدیکی دریای قزوین منبع نگرانی دائمی برای کارشناسان است، به ویژه با تکرار زلزله‌های متوسط و شدید در این مناطق. تغییر در توزیع فشارها به دلیل زلزله‌های مدیترانه‌ای می‌تواند باعث تسریع یا تأخیر در وقوع فعالیت‌های زلزله‌ای در این گسل‌های فعال شود.
آمادگی‌های ایران: اقدامات پیشگیرانه ممکن
در چنین مواقعی، کشورهایی که در مناطق زلزالی حساس قرار دارند، معمولاً مجموعه‌ای از اقدامات پیشگیرانه را انجام می‌دهند. اقدامات معمول در چنین شرایطی شامل تقویت عملیات رصد زلزله و بازبینی سیستم‌های هشدار سریع، به‌ویژه در مناطق در معرض خطر است.
در ایران، ده‌ها ایستگاه رصد زلزله متعلق به مرکز ژئوفیزیک ملی در حال کار هستند و داده‌های آن‌ها به‌طور لحظه‌ای به‌روزرسانی می‌شود. همچنین سازمان مدیریت بحران به‌طور فعال در حال اجرای برنامه‌های اضطراری است تا در صورت وقوع فعالیت‌های زلزله‌ای غیرعادی، آمادگی داشته باشد. این اقدامات همچنین شامل آزمایش آمادگی تیم‌های امداد و نجات و تخلیه در شهرهای بزرگ مانند تهران، اصفهان و تبریز است.
نظریه علمی نشان می‌دهد که زمین‌لرزه‌های بزرگ مانند زلزله یونان می‌توانند فشارهای وارد بر گسل‌های مجاور را افزایش دهند و این موضوع نیاز به حالت آمادگی لرزه‌ای را ضروری می‌سازد. در چارچوب ایران، مناطق اصلی مورد توجه شامل استان‌های شمال غربی و مناطق شهری بزرگ هستند که بر روی گسل‌های فعال قرار دارند، مانند گسل شمال تهران و گسل قم-زفرانه. همچنین برخی از شهرداری‌ها در حال بازبینی طرح‌های تخلیه و ارزیابی پایداری ساختمان‌های قدیمی و سازه‌های حیاتی هستند.
نتيجه‌گیری
زلزله یونان که کرت را لرزاند، بار دیگر یادآور آسیب‌پذیری موقعیت زمین‌شناسی ما است. در حالی که این زلزله خسارت‌های زیادی در یونان به‌همراه نداشت، اما تأثیرات احتمالی آن بر مناطق همجوار، از جمله ایران، همچنان یک نگرانی برای کارشناسان است. زلزله یونان این بار اهمیت آمادگی دائمی برای بلایای طبیعی را در منطقه‌ای که یکی از فعال‌ترین مناطق زلزالی جهان به شمار می‌رود، بیشتر نمایان ساخت.
