اینترنت در ایران دیگر یک ابزار ساده ارتباطی نیست، بلکه میدان جنگی میان کاربران و حکومت شده است. سرعت پایین، قطعی‌های گسترده و فیلترینگ شدید، دسترسی آزاد به اطلاعات را دشوار کرده است.
در این میان، وی‌پی‌ان‌ها به تنها راه نجات کاربران تبدیل شده‌اند، اما حکومت هر روز محدودیت‌های جدیدی برای مسدود کردن آن‌ها ایجاد می‌کند. نبرد برای اینترنت آزاد همچنان ادامه دارد.
فیلترینگ در ایران؛ آغاز محدودیت‌ها و گسترش کنترل دولتی
ایران یکی از کشورهایی است که از همان ابتدا سیاست‌های سختگیرانه‌ای برای کنترل اینترنت اتخاذ کرد. اولین گام‌ها در این مسیر از فیلتر کردن سایت‌های خبری و شبکه‌های اجتماعی شروع شد و به تدریج به مسدودسازی پیام‌رسان‌های محبوب و حتی محدودیت‌های گسترده در سطح شبکه کشیده شد.
در سال‌های اخیر، دولت ایران از روش‌های پیچیده‌تری برای فیلترینگ استفاده کرده است. سیستم‌های تشخیص هوشمند برای شناسایی و مسدودسازی وی‌پی‌ان‌ها، محدودیت‌های پهنای باند برای کاهش سرعت اینترنت و حتی قطع اینترنت سراسری در مواقع بحران، همگی نشان‌دهنده روند فزاینده کنترل دولتی بر فضای مجازی است. اما این سیاست‌ها باعث کاهش استفاده از اینترنت نشده، بلکه کاربران را به جستجوی روش‌های جایگزین سوق داده است.
وی‌پی‌ان؛ سپر دفاعی کاربران در برابر سانسور
با تشدید فیلترینگ، وی‌پی‌ان‌ها به مهم‌ترین ابزار کاربران برای دور زدن محدودیت‌ها تبدیل شده‌اند. این فناوری با ایجاد تونل‌های رمزگذاری‌شده، امکان دسترسی به وب‌سایت‌ها و خدماتی را که در ایران فیلتر شده‌اند، فراهم می‌کند.استفاده از وی‌پی‌ان‌های تجاری و سرورهای شخصی وی‌پی‌ان در میان کاربران ایرانی بسیار رایج شده است.
برخی افراد حتی از فناوری‌هایی مانند تور (Tor) یا فیلترشکن‌های مبتنی بر بلاک‌چین استفاده می‌کنند که ردگیری آن‌ها برای دولت سخت‌تر است.اما حکومت ایران نیز دست به مقابله زده و با بستن پورت‌های ارتباطی وی‌پی‌ان‌ها و استفاده از فناوری‌های (DPI)، تلاش می‌کند که این ابزارها را غیرقابل استفاده کند.
اقدامات دولت برای سرکوب وی‌پی‌ان‌ها؛ سیاست‌های جدید و چالش‌های پیش‌رو
مقامات ایرانی بارها اعلام کرده‌اند که استفاده از وی‌پی‌ان‌های غیرقانونی جرم است و در برخی مواقع حتی کاربران را تهدید به پیگرد قضایی کرده‌اند. علاوه بر این، فروش و توزیع وی‌پی‌ان نیز تحت کنترل شدید قرار گرفته است. با این حال، این اقدامات نه‌تنها باعث کاهش استفاده از وی‌پی‌ان نشده، بلکه کاربران را به سمت روش‌های پیشرفته‌تر سوق داده است.
حکومت ایران همچنین سعی کرده است با ایجاد اینترنت ملی و تحمیل نسخه‌های داخلی از پلتفرم‌های خارجی، کاربران را مجبور کند که در چارچوبی بسته و تحت کنترل دولت فعالیت کنند. اما موفقیت این سیاست‌ها هنوز در هاله‌ای از ابهام قرار دارد، زیرا اکثر کاربران همچنان راهی برای دور زدن محدودیت‌ها پیدا می‌کنند.
آینده نبرد اینترنت آزاد در ایران؛ چه کسی پیروز خواهد شد؟
با رشد فناوری و توسعه روش‌های جدید دور زدن فیلترینگ، بعید است که حکومت ایران بتواند به طور کامل کنترل اینترنت را در دست بگیرد. تجربه نشان داده است که هر بار که یک ابزار محدود می‌شود، کاربران به سرعت راهی برای مقابله با آن پیدا می‌کنند.
ظهور فناوری‌های جدید مانند وی‌پی‌ان‌های غیرقابل مسدودسازی، ارتباطات ماهواره‌ای و اینترنت غیرمتمرکز، چشم‌انداز جدیدی را برای آینده اینترنت در ایران ترسیم می‌کند. بسیاری بر این باورند که نبرد میان دولت و کاربران همچنان ادامه خواهد داشت، اما در نهایت، سرعت رشد فناوری و تقاضای مردم برای آزادی اطلاعات، مسیر این جنگ را تعیین خواهد کرد.
در نهایت، اینترنت در ایران دیگر فقط یک ابزار ارتباطی نیست، بلکه صحنه‌ای برای تقابل میان کنترل دولتی و آزادی اطلاعات است. کاربران ایرانی در این نبرد، به مهارت‌های دیجیتالی پیشرفته‌تر مجهز شده‌اند و به نظر می‌رسد که این جنگ به این زودی‌ها پایان نخواهد یافت.
